Tinh tế trang phục truyền thống của người Mạ

Chị H'Bình (bên trái) ở bon N’jRiêng, xã Đắk Nia (Gia Nghĩa) luôn tự hào về trang phục truyền thống của người Mạ và thường xuyên tham gia các hoạt động thi dệt thổ cẩm

Phụ nữ Mạ mặc váy quần dài quá bắp chân, áo chui đầu vừa sát thân, dài tới thắt lưng và kín tà. Nửa thân áo trước và sau lưng được trang trí hoa văn màu đỏ và xanh trong bố cục dải băng ngang thân với các mô típ hoa văn hình học là chủ yếu. Chiều dọc hai bên mép áo trang trí các sọc nhiều màu sắc.

Nam giới thì đóng khố, áo hở tà, vạt sau dài hơn vạt trước. Khố của nam giới có loại dài, loại ngắn; có loại đơn giản chỉ một màu chàm sẫm và hai đường hoa văn đơn sơ dọc theo rìa mép; có loại ở hai đầu khố còn đính thêm những chuỗi hạt cườm và những dải tua dài.

Nam nữ đều có áo chui đầu, áo nam thường rộng hơn một chút, hở tà, vạt sau dài hơn vạt trước và dài che kín mông. Áo có nhiều loại như áo dài tay, ngắn tay và cộc tay. Mùa lạnh, những người già thường khoác thêm một khăn choàng.

Việc phối màu trên trang phục thổ cẩm của người Mạ cũng rất tinh tế, mỗi màu sắc, đường nét hoa văn đều có một ý nghĩa riêng biệt. Người Mạ quan niệm, màu đen tượng trưng cho đất đai mà cả cuộc đời từ lúc sinh ra cho đến lúc chết con người đều gắn bó. Màu đỏ tượng trưng cho khát vọng, ý chí vươn lên của một con người, tình yêu. Màu xanh là màu của đất trời, cây lá. Màu vàng là màu của ánh sáng, là sự kết hợp hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

Họa tiết trang trí trên thổ cẩm của người Mạ phổ biến là hoa văn hình học, hình kỷ hà, sóng nước, hình người, muông thú và các vật dụng gần gũi quen thuộc gắn bó với cuộc sống sinh hoạt hằng ngày như cối, chày giã gạo, cây nêu, con thằn lằn, con vượn, con rắn nước, chân quạ, đường mòn, dấu chân loài vật, chiếc lược, đường ziczac… Đặc biệt, để màu sắc được bền, đẹp, lâu phai, đồng bào thường nhuộm sợi từ các loại cây có trong tự nhiên như màu vàng thì dùng bột nghệ, màu đỏ thì dùng vỏ của cây chút, màu xanh đậm thì dùng vỏ của cây chàm…

Màu sắc, họa tiết trang phục của người Mạ vô cùng độc đáo

Độc đáo, cuốn hút là thế nên dù xã hội ngày càng phát triển, nhưng tại các bon làng trên địa bàn tỉnh, đồng bào vẫn duy trì nghề dệt thổ cẩm và tạo nên những sản phẩm độc đáo, đặc trưng của dân tộc mình. Đơn cử như nghệ nhân H’Bình - người thường xuyên dệt thổ cẩm ở bon N’Jriêng, xã Đắk Nia (Gia Nghĩa) cho biết: “Trang phục thổ cẩm của người Mạ rất độc đáo và tôi tự hào vì điều đó. Bởi vậy, ngoài việc giữ nghề truyền thống, khi bon làng có lễ hội hay hoạt động gì quan trọng tôi đều mặc trang phục của người Mạ. Đó cũng là cách gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc mình”.

Theo thống kê của Ban Dân tộc tỉnh, đồng bào Mạ trên địa bàn tỉnh Đắk Nông hiện có 1.949 hộ với gần 9.000 nhân khẩu, sinh sống tập trung ở huyện Đắk Glong và thị xã Gia Nghĩa. Ngoài việc tích cực chăm lo phát triển kinh tế, đồng bào còn ra sức gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc, trong đó có nghề dệt thổ cẩm truyền thống, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng các dân tộc bản địa trên địa bàn tỉnh.