Tiềm năng và giá trị của Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô

Hang động núi lửa Krông Nô. Ảnh: Văn Tâm

Trên thế giới, hang động núi lửa hiếm gặp hơn nhiều so với hang động đá vôi. Ở Việt Nam, hệ thống hang động đá vôi rất phong phú, tạo nên nhiều kỳ quan thiên nhiên nổi tiếng như Phong Nha - Kẻ Bàng, vịnh Hạ Long, Tam Cốc - Bích Động. Cũng là loại hình hang động nhưng hệ thống hang động Krông Nô không phải là hang động đá vôi, mà là hang động núi lửa, được hình thành từ quá trình phun trào dung nham cách đây hàng triệu năm.

Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô bao gồm hàng chục hang động lớn nhỏ khác nhau. Hệ thống các hang động núi lửa Krông Nô dài khoảng 25 km từ miệng núi lửa tại buôn Choáh dọc theo sông Sêrêpốk đến khu vực thác Dray Sáp. Hiện các nhà chuyên môn mới chỉ đo chi tiết được khoảng ba trong số hàng chục hang động lớn nhỏ nói trên. Bởi thế, tới đây việc khảo sát phát hiện thêm những hang động mới có thể sẽ xuất hiện thêm nhiều điều thú vị.

Về phạm vi, dự kiến Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô có diện tích khoảng 2.000 km2, trải dài trên cao nguyên M’nông, từ huyện Krông Nô kéo sang một số xã lân cận của các huyện Chư Jút, Đắk Mil, Đắk Song, Đắk Glong và thị xã Gia Nghĩa.

Theo đánh giá của các nhà khoa học, Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô hiện hữu tới 7/10 kiểu di sản địa chất theo phân loại của UNESCO, bao gồm các kiểu cổ sinh, địa mạo, đá, địa tầng, khoáng vật - khoáng sản, cổ môi trường và kiến tạo. Với kỷ lục về độ dài của ba hang trong hệ thống hang động dung nham được phát hiện ở Đắk Nông, Việt Nam đã trở thành quốc gia có 5 hang động dung nham dài và đẹp nhất Đông Nam Á.

Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô là khu vực có nhiều thắng cảnh đẹp, trước hết đó là dòng sông Sêrêpốk hùng vĩ và những ngọn thác huyền thoại, trong đó thác Đray Sap và thác Gia Long nổi tiếng là hai di tích thắng cảnh quốc gia. Gần đó, phía hạ nguồn sông Sêrêpốk là khu thác Trinh Nữ và xa hơn ở phía thượng nguồn là hồ Ea Sano. Đặc biệt, thắng cảnh thác Trinh Nữ tuy dòng thác không trải rộng dữ dội như chuỗi thác trung nguồn Gia Long - Đray Sap - Đray Nu gần đó, nhưng lại đặc biệt hùng vĩ với vô số tảng đá, thỏi đá, cột đá, thành đá chồng chất thiên hình vạn trạng.

Đặc biệt, các hang động núi lửa Krông Nô đều phân bố gần các nhánh suối đổ ra sông Sêrêpốk có vòm cửa khá cao, đủ rộng để ánh sáng có thể chiếu sâu vào lòng hang, thuận lợi cho các hoạt động của con người. Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô còn nằm trong quần thể lâm sinh Khu bảo tồn Nâm Nung và rừng đặc dụng Đray Sap có hệ sinh thái đa dạng, phong phú, đặc hữu và hiện còn nhiều động thực vật quý hiếm.

Quần thể và vùng lân cận của Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô còn là khu vực có bề dày lịch sử, với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể sẵn có như Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, sử thi Ot N’drong, Đường mòn Hồ Chí Minh, Di tích khu căn cứ kháng chiến Nâm Nung, Di tích Anh hùng N’Trang Lơng… Và gần đây, nhiều di vật khảo cổ được tìm thấy trong hang động núi lửa Krông Nô từ hậu kỳ đồ đá cũ (6.000 năm) đến hậu kỳ đá mới và sơ kỳ kim khí (4.000 - 3.000 năm là chứng cứ khẳng định, các cư dân thời tiền sử nơi đây chính là những người đầu tiên đã sáng tạo ra các di sản địa văn hóa vật thể nói trên.

Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô hội tụ đầy đủ các tiêu chí của một Công viên Địa chất Toàn cầu, đa dạng về địa chất và di sản địa chất, đa dạng về sinh học, đa dạng về xã hội và di sản văn hóa. So với hang động núi lửa Manjanggul Lava trên đảo Jeju của Hàn Quốc là một biểu tượng du lịch, thu hút lượng lớn du khách thì hang động núi lửa Krông Nô hoàn toàn không thua kém gì. Các nhà khoa học cho rằng, Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô có tính độc đáo, hiếm có và có quy mô lớn nhất Đông Nam Á.

Ngoài giá trị nhiều mặt nói trên, quần thể Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô còn khá thuận lợi về giao thông, bởi có tỉnh lộ 4 nối với quốc lộ 14 đi vào huyện Krông Nô đến gần với hầu hết các điểm chính của công viên địa chất và các thắng cảnh tự nhiên. Thừa hưởng cơ sở hạ tầng và du lịch hiện có, cùng với việc đầu tư mang tính chiến lược tới đây, chắc chắn quần thể Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô sẽ là điểm du lịch tầm cỡ, có sức hút đặc biệt với du khách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà.