Tản văn: Canh rau mẹ nấu

Ảnh minh họa

Quê tôi nghèo, đất cuộn lên nồng chua, làng xưa cũ dềnh dang miền ký ức. Đã xa lắm rồi những ngày cơ cực bên mâm cơm rau sau những chiều chạng vạng ướt sương rơi. Ở đó có những ngày mưa, có những ngày nắng, có những vất vả ngược xuôi của cả cha và mẹ lo toan tảo tần nuôi anh em tôi lớn khôn.

Ngày ấy, ai cũng nghèo, có cơm ăn đã là may lắm rồi. Anh em tôi lớn lên với gạo phiếu, tem thịt. Là giáo viên toán nên bố mẹ tôi mỗi người được14 kg gạo mỗi tháng. Còn tem thịt thì mỗi tháng tiêu chuẩn có mấy lạng nên bố mẹ tôi phải dồn cả mấy tháng, có khi nửa năm, chờ đến dịp lễ tết mới mua một lần. Vì thế bữa cơm gia đình hầu hết không có gì ngoài... rau. Rau trong vườn, rau ngoài ruộng, rau có cả trên đường đi học. Rau tự trồng, rau xin của nhau vì ngày ấy nhà nào cũng trồng rau. Rau có cả ở những cánh đồng quê bát ngát, mọc trên các bờ ruộng mà mỗi chiều tan học chúng tôi tự hái về. Rau là món chính, lại triền miên như vậy nên mẹ tôi tinh tế lắm. Những ngày nắng hạn, rau mồng tơi, rau đay như quắt lại thì ngọt và ít nhớt. Hai thứ rau này thường được nấu chung mỗi thứ một ít, có thêm một chút tép khô hoặc moi khô, khi ăn với vài quả cà pháo thì trên cả tuyệt vời. Đồng đất hồi ấy tôm cá tự nhiên nhiều lại rẻ chứ không hiếm và đắt như bây giờ. Canh rau mẹ nấu, có khi có cả một chút cua đồng, gạch cua vàng ươm, thơm lừng, ngọt lịm mát cả chiều hè oi ả. Xứ Thanh quê tôi không thể không kể về rau má. Phải chăng, rau mồng tơi, rau đay và rau má là những thứ rau cũng như con người cứ cằn cỗi, cứ khô khan, cứ hoang dại thì mới đem lại ngọt bùi cho đời.

Những ngày mưa dầm tháng Bảy, mùa Vu Lan, món canh mẹ nấu có khác đi đôi chút. Đó là mưa về, tôm tép tươi, thậm chí có cả cá lớn bán nhiều ngoài chợ. Mua về, mẹ nấu canh dọc mùng (bạc hà) với cơm mẻ (một gia vị truyền thống trong ẩm thực Việt Nam có vị chua dịu và thơm đặc trưng, thường được làm từ cơm nguội, bún hoặc cháo). Trong những ngày mưa bão ấy mà có món canh vừa béo, vừa thơm, vừa ngậy màu tôm cá thì nhìn thấy cuộc đời thật nhiều sung sướng. Đi qua nhiều vùng đất, sống với nhiều tộc người ở cả trong và ngoài nước, được ăn biết bao thứ của ngon vật lạ nhưng mỗi ngày mưa dầm tôi không thể không nhớ đến món canh mẻ của mẹ trong những ngày tôi còn trẻ dại. Những ngày khó khăn đó, mẹ đảm đang tháo vát chọn được những món canh rau ăn phù hợp không chỉ với những ngày nghèo khó của gia đình, nghèo khó của đất nước mà còn hợp với thời tiết, với nắng, với mưa, với những khổ đau và khắc nghiệt của cuộc sống để thổi bùng lên ngọn lửa trong tim, giúp tôi vững bước vượt qua thử thách, vươn tới tương lai tươi sáng và rộng mở.