Truyện ngắn: Lồng đèn vỏ bưởi

Đứng nhìn một lát, chợt nó sững người. Làm sao có thể sở hữu được một chiếc đèn xa xỉ như thế khi nhà mình còn thiếu ăn. Khuôn mặt nó bần thần. Cầm trong tay bộ đồ nghề đánh giày ba nó sắm cho cách đây đã 2 năm, nó bước đi thất thểu. Cái quần đùi của nó đã xoăn tít như lò xo, cái áo cọc màu nhựa chuối đã giãn, dài và rộng vì qua không biết bao nhiêu lần nước. Nó đội cái mũ tròn vành xỉn màu. Cái mũ có vẻ rất vừa vặn, bó sát lấy cái đầu tổ quạ của nó. Mang khuôn mặt đen nhẻm, lấm lem, nhếch nhác, nó rảo bước về phía con đường mòn lên phố huyện. Đôi mắt nó chăm chú vào mấy quán cà phê, quán nước ven đường, miệng lẩm nhẩm:

- Nay mong sẽ có khách. Nếu không sẽ không có tiền mua thuốc cho thằng Long. Bóng nó tạc trên đường theo bóng nắng thu vàng tươi buổi sớm.

Chiều về trên phố huyện. Minh chúi đầu bước vội từ trong tiệm thuốc tây đầu phố ra, suýt chút nữa đụng vào cô bé đang đi học về. Nó vội vàng xin lỗi rồi cứ thế đi một mạch về nhà. Nắng chiều chênh chếch sau rặng tre. Một làn khói mỏng tanh đang cuộn thành vòng bay lên trên chái bếp. Tiếng bà nó ho húng hắng chắc vì khói rơm rạ bay vào mũi, vào mắt khi nấu bữa cơm chiều. Cách một liếp cửa, thằng cu Long đang nằm trên cái giường đơn ọp ẹp, tiếng ho sặc sụa càng rõ, càng nhiều. Minh chào nội rồi vội đi vào nhà, đặt hộp đồ nghề xuống một góc, chạy tới đỡ em trai dậy, hết vuốt ngực, lại vỗ lưng, lấy nước cho em uống. Nhìn em, nó động viên:

- Hai mua thuốc rồi. Tí nữa ăn cháo xong, em nhớ uống đấy, bảo đảm sẽ khỏi. Thằng Long nhìn anh, nước mắt, nước mũi dài ngoằng vì bị cảm cúm, nhưng vẫn cố nhịn ho để hỏi:

- Nay anh hai đánh giày có được nhiều không mà mua thuốc cho em? Thằng Minh cười phơi ra cả hai hàm răng:

- Hì hì! Không nhiều lắm nhưng vẫn có đủ tiền để mua thuốc cảm cho em. Em cứ yên tâm uống thuốc cho khỏe người rồi đến trường với bạn. Mọi thứ cứ để anh lo hết. Nó nở nụ cười lạc quan khiến thằng cu Long như được tiếp thêm sức mạnh. Bà Lành từ dưới bếp bước lên nhà. Mùi khói bếp như vẫn còn khảm trên áo. Bưng bát cháo nóng lại gần thằng Long, bà ân cần:

- Ngồi dậy ăn đi cháu! Tội nghiệp thằng cháu tôi. Cảm ho gần tuần mà vẫn chưa đỡ.

Móc từ trong túi áo ra một đùm thuốc, Minh khoe với nội:

- Nay con đánh giày đủ tiền mua cho thằng Long hai ngày thuốc này nội. Bà Lành nhìn thằng Minh, hai giọt nước mắt đục ngàu theo lớp da mặt nhăn nheo lăn tròn xuống má. Bà ngậm ngùi:

- Biết làm sao bây giờ. Những mong ông trời không tuyệt đường sống của bà cháu mình. Có chăng ít năm nữa, may ra cuộc sống của anh em mày sẽ khấm khá, bớt khổ hơn. Trong giọng nói của bà Lành chứa chất bao nhiêu hờn tủi, cay đắng. Minh ngồi bên bón cháo cho em, nó lặng thinh không nói gì. Hình như nó hiểu và cảm nhận được sự bất hạnh mà anh em nó đang phải gánh chịu. Nhưng vì thương nội, thương ba, thương thằng Long, thành ra nó chỉ biết giữ khư khư nỗi buồn cho riêng mình.

Mẹ nó mất vì bệnh tật khi nó và em trai còn học cấp 1. Do vậy của cải, tài sản gia đình cũng cạn kiệt vì thuốc thang cho mẹ. Ruộng nương làm chẳng được là bao vì mưa gió thất thường, đất đai cằn cỗi khiến cuộc sống của gia đình anh vốn nghèo lại thêm túng quẫn. Thương con, ba nó, anh Hữu quyết định đi xa làm thuê, làm mướn. Mỗi tháng, anh vẫn gửi số tiền tiết kiệm, thắt lưng buộc bụng mới dành được về cho ba bà cháu. Nhớ mẹ, nhớ hai con, anh cũng cắn răng chịu đựng, lấy việc làm giết thời gian chứ ít khi về thăm nhà. Mọi việc trước khi đi, anh giao lại cho bà Lành và thằng Minh. Bà Lành năm nay cũng ngoài 70 tuổi. Già, yếu lại thêm đôi mắt đã mờ nên bà cũng chỉ quanh quẩn trong nhà, ngoài vườn. Minh quyết định nghỉ học nhường lại quyền đi học cho thằng Long. Tuổi dù nhỏ, nhưng Minh đã ý thức được trách nhiệm của bản thân mình trong gia đình khi ba vắng nhà. Ngoài số tiền anh Hữu gửi về hàng tháng cũng chỉ đủ trang trải cuộc sống của ba bà cháu, việc thằng Minh đi đánh giày cũng phụ thêm cho thằng Long khi cuốn vở, cái bút; khi lại liều thuốc cho ba bà cháu mỗi khi đau ốm,...

Chẳng biết vì uống hết hai ngày thuốc của anh hai mua cho hay vì bệnh lâu tự khỏi, thằng Long hôm nay có vẻ xởi lởi chân tay, vui cười trở lại. Sáng nay, sau bữa sáng đạm bạc là chén cơm nguội với muối mè nội chuẩn bị, hai anh em cùng bước ra khỏi nhà. Được đi học lại, thằng Long phấn khởi ra trò. Nó cầm lấy tay anh hai lúc lắc, nhìn anh nó với vẻ thương cảm:

- Em thương hai, thương ba và bà nội lắm. Em hứa sẽ học chăm chỉ, ngày sau kiếm thật nhiều tiền đem về cho hai! Thằng Minh cười tít. Nó đưa tay lên trán em, xoa xoa thành vòng tròn như ba nó vẫn thường làm khi anh em nó thuở mới lên 3, lên 5 rồi nhẹ nhàng:

- Em cứ lo học. Ba và hai sẽ kiếm đủ tiền lo cho cả nhà.

Hai anh em rảo bước tới trường. Ngoái nhìn sang mấy quán tạp hóa, chợt Long nhận ra Tết Trung thu chuẩn bị tới trên những chiếc đèn lồng đủ loại, khuôn mặt nó bỗng xo lại:

- Em ước có ba ở nhà để làm đèn trung thu cho anh em mình! Nhà mình không có tiền, em chỉ cần có đèn lồng ba làm từ vỏ bưởi trong vườn như trước đây thôi. Thằng Minh nhận thấy rõ niềm khát khao trong đôi mắt long lanh của đứa em trai tội nghiệp. Trước khi chia tay ngoài cổng trường để Long vào lớp, Minh động viên em:

- Em cứ học đi. Anh hai sẽ làm đèn lồng bằng vỏ bưởi giống ba cho em chơi, được không? Nghe anh nói, thằng Long nhảy cẫng lên sung sướng, chạy lại ôm chầm lấy anh:

- Hai nhớ làm nghe hai! Nhớ nghe!

Gần đến ngày trung thu, trăng cũng đầy dần in trên nền trời. Thằng Long ngồi chăm chỉ học bài bên cửa sổ, thi thoảng ngó ra, trò chuyện với anh hai và nội nó. Ngoài vườn, đám cúc từng chùm hoa lớn nhỏ vàng rực. Cây lộc vừng anh Hữu trồng từ khi sinh thằng Minh ở đầu ngõ cũng lác đác vài chuỗi hoa dáng như cái đuôi chồn, màu đỏ au. Minh nhận ra cả hương bưởi chín ngoài vườn theo gió đưa hương thoang thoảng. Nó nói thầm vào tai nội:

- Cây bưởi nhà mình năm nay con đếm cũng được hơn chục trái. Nội dành cho con trái to nhất phía bên khóm cúc vàng để con làm đèn lồng cho thằng Long nghe nội!

- Ừ. Con cứ hái quả trái to nhất, đẹp nhất mà làm. Năm nay nội sẽ không đem bán. Chỉ để thắp nhang cho ông nội và mẹ con ngày rằm, còn lại cho hai đứa ăn hết. Bà Lành thủng thẳng đáp. Thằng Long ló đầu qua cửa sổ, nói với:

- Để dành cho ba về ăn nữa nha nội!

- Đúng rồi. Để dành cho cả ba chúng mày về ăn nữa. Thằng Minh nằm trên chõng tre, gối đầu lên chân nội nó, trong suy nghĩ, nó như quên đi cả một ngày khó nhọc đi hết quán này đến quán khác để tìm khách đánh giày. Giờ nó chỉ nghĩ đến việc sẽ làm cho thằng Út một cái đèn lồng thật đẹp. Ánh mắt nó rạng rỡ như ánh trăng. Đợi thằng Long đã ngon giấc, nó lấy bức thư của ba gửi về, đọc tỉ mỉ cách ba nó chỉ cho làm một cái đèn lồng trung thu bằng vỏ quả bưởi. Hôm sau, hôm sau nữa, mỗi khi rong ruổi khắp phố, mỗi khi mệt, ngồi nghỉ chân hay nghỉ trưa, nó đều lấy bức thư ra, lẩm nhẩm hình dung cách làm đèn. Nó mỉm cười một mình khi nghĩ đến hình ảnh thằng cu Long sẽ cầm cây đèn trung thu bằng vỏ bưởi đích thân nó làm với vẻ mặt vui sướng.

Đêm trước ngày trung thu, đợi cho nội và thằng cu Long say giấc, Minh mới bắt đầu công việc của mình. Nó nghĩ, làm giờ thì tối mai rước đèn là đẹp nhất. Một quả bưởi, cái kéo, cái dao nhíp và một ít dây cói. Công việc cứ thế bắt đầu. Từng động tác được Long thực hiện theo các bước ba viết trong thư.

Minh đặt vào tay em trai cái đèn lồng làm bằng vỏ bưởi. Thằng Long tròn xoe hai mắt, hết ngắm nghía lại trầm trồ. Nó còn không tin là anh hai lại có thể làm được chiếc đèn lồng đẹp như ba đã làm. Bảo em chờ một lúc, thằng Minh lon ton chạy vào trong nhà lấy ra một cái đèn y chang. Nó cười tí toét. Rồi cả hai anh em cùng nhau ra đầu ngõ, hòa vào đám bạn trong xóm rước đèn đón trung thu về. Nhìn theo hai đứa trẻ, bà Lành khẽ gật gật đầu, nở nụ cười móm mém chứa chan niềm hạnh phúc.