Phối hợp tiến công và nổi dậy giải phóng Đồng bằng Trung bộ

Quân ngụy hy vọng, với lực lượng còn lại khá mạnh của Vùng 2 chiến thuật cùng lực lượng tổng dự bị, cộng với hỏa lực không quân và pháo binh, cùng địa hình hiểm và thế trận sẵn có trên các trục đường xuống đồng bằng, chúng sẽ chặn đứng được các mũi tiến công của ta, tạo thời cơ thuận lợi để chuyển sang phản công tái chiếm Tây Nguyên.

Bộ đội ta tiến công giải phóng Cam Ranh (Khánh Hòa) ngày 2/4. Ảnh tư liệu

Ý đồ phòng ngự giữ đồng bằng của địch diễn ra trong thế bị động, không có dự kiến và chuẩn bị trước, lực lượng lại bị tiêu hao, tinh thần đang hoang mang cực độ. Nhất là khi các đơn vị của địch rút khỏi Tây Nguyên bị đánh tan trên Đường số 7, càng làm cho tinh thần quân địch thêm sa sút. Sự thiếu hụt về quân số và khoảng trống về thế trận, không dễ gì chúng có thể khắc phục được.

Tuy vậy, với phương tiện tác chiến hiện đại, cùng hệ thống giao thông thuận tiện, địch vẫn tập trung được lực lượng và phương tiện khá mạnh. Bên cạnh đó chúng lại tận dụng được địa hình và thế trận sẵn có để tổ chức phòng ngự ngăn chặn trên các trục đường.

Sư đoàn 22 ngụy chốt giữ Đường 19 từ đèo An Khê đến quận lỵ Bình Khê và bảo vệ thành phố Quy Nhơn. 11 tiểu đoàn biệt động quân và bảo an cùng tàn quân địch phòng ngự giữ Hòn Một, núi Sầm, quận lỵ Tuy An và thị xã Tuy Hòa. Trung đoàn 40 và Lữ dù 3 ngụy cùng Liên đoàn bảo an và tàn quân địch tổ chức phòng ngự trên trục Đường 21, từ quận lỵ Khánh Dương qua đèo Phượng Hoàng-M'Đrắk, tới căn cứ Lam Sơn và chi khu Dục Mỹ.

4 tiểu đoàn bộ binh cùng thiết đoàn thiết giáp, phòng ngự giữ đèo Ro Tượng và Rù Rì, cứ điểm Nam Hàn và căn cứ Đồng Đế, bảo vệ sở chỉ huy Vùng 2 chiến thuật ở Nha Trang và quân cảng Cam Ranh. Trong phòng ngự, quân địch rất coi trọng chốt giữ các điểm cao, tận dụng các đường đèo và cầu cống để bố trí binh lực, hỏa lực cùng vật cản, nhằm chặn đứng các mũi tiến công của ta. Tuy vậy, bên sườn và phía sau đội hình phòng ngự của địch lại rất sơ hở. Đây là nơi ta tập trung lực lượng tiến công, phá vỡ thế trận phòng ngự quân địch.

Trên cơ sở nắm chắc và đánh giá đúng tình hình chiến trường, dự báo chính xác âm mưu chiến lược của địch, ngày 21/3/1975, ngay khi Sư đoàn 320 còn đang truy kích địch trên Đường số 7, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh đã giao nhiệm vụ cho Mặt trận Tây Nguyên: Nhanh chóng phát triển tiến công, theo các trục đường: 19, 7 và 21, phối hợp chặt chẽ với quân và dân Quân khu 5 tiêu diệt địch, giải phóng các tỉnh Đồng bằng Trung bộ.

Mục tiêu chủ yếu là Lữ dù 3 và Trung đoàn 40 của địch ở Khánh Dương và đèo Phượng Hoàng. Thực hiện nhiệm vụ được giao, các đơn vị thuộc Quân đoàn 3 (Binh đoàn Tây Nguyên) nhanh chóng tiến công, phối hợp chặt chẽ với quân và dân Quân khu 5 tiêu diệt địch. Cách đánh là kết hợp tiến công chính diện với vu hồi và luồn sâu, đánh vào bên sườn, phía sau quân địch.

Trên Đường 19, Sư đoàn 968, Trung đoàn 95A phối hợp với Sư đoàn 3 tiêu diệt địch ở Thủ Thiện, Bình Khê, tiến vào giải phóng Phú Xuân, tiêu diệt Sở chỉ huy Sư đoàn 22 ngụy ở An Sơn, đánh chiếm sân bay Gò Quánh, giải phóng đảo Hòn Tre và Cù lao Thu.

Sư đoàn 22 chủ lực ngụy thuộc Vùng 2 chiến thuật bị tiêu diệt, thành phố Quy Nhơn được giải phóng. Phối hợp lực lượng vũ trang và nhân dân ở các thôn ấp, quận lỵ và chi khu nổi dậy giành quyền làm chủ, giải phóng tỉnh Bình Định ngày 31/3. Hướng Đường số 7, Sư đoàn 320 cùng xe tăng đánh chiếm cứ điểm Hòn Một, quận lỵ Phú Lâm, núi Sầm, giải phóng thị xã Tuy Hòa, phát triển chiếm giữ đèo Cả. Phối hợp lực lượng vũ trang và nhân dân các địa phương, nổi dậy giành quyền làm chủ giải phóng tỉnh Tuy Hòa ngày 1/4.

Trên Đường 21, Sư đoàn 10, Trung đoàn 25 của ta cùng xe tăng và pháo binh đánh chiếm quận lỵ Khánh Dương, phát triển tiến công tiêu diệt Lữ dù 3 ngụy ở đèo M'Đrắk-Phượng Hoàng, căn cứ Lam Sơn và Chi khu Dục Mỹ. Quân địch dựa vào công sự, lợi dụng các điểm cao, đường đèo dốc chống trả rất quyết liệt. Chúng sử dụng vũ khí có sức công phá lớn, bom bi và bom cháy đánh trùm lên đội hình quân ta.

Với tinh thần và quyết tâm chiến đấu cao, lại vận dụng sáng tạo nhiều cách đánh, bộ đội ta đã tiêu diệt Lữ dù 3 ngụy, tiến xuống giải phóng Chi khu Dục Mỹ, quận lỵ Ninh Hòa, tiến vào tiêu diệt địch ở đèo Ro Tượng và Rù Rì. Tư lệnh Vùng 2 chiến thuật ngụy ngồi trên trực thăng, chỉ huy xe tăng và bộ binh địch đánh trả.

Với tinh thần và quyết tâm chiến đấu rất cao và vận dụng cách đánh sáng tạo, bộ đội ta đã tiêu diệt quân địch, tiến vào đánh chiếm Sở chỉ huy Vùng 2 chiến thuật, giải phóng thành phố Nha Trang và quân cảng Cam Ranh. Phối hợp quân và dân các địa phương nổi dậy đấu tranh giành quyền làm chủ, giải phóng tỉnh Khánh Hòa ngày 2/4.

Phát huy thắng lợi, Trung đoàn 25 phối hợp với Sư đoàn 3 và quân, dân địa phương đánh chiếm sân bay Thành Sơn, giải phóng tỉnh Ninh Thuận. Ta đã tiêu diệt và bắt sống hầu hết quân địch ở Vùng 2 chiến thuật, giải phóng địa bàn chiến lược rộng lớn từ Tây Nguyên đến Đồng bằng Trung bộ, tạo ra thời cơ thuận lợi để ta giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.