Giải tỏa, đền bù Khu Công nghiệp Nhân Cơ: Có hay không những khuất tất?

Nhà mọc lên san sát và trách nhiệm quản lý của xã và thôn

Đến thôn 12, chúng tôi chứng kiến hàng chục ngôi nhà gỗ, nhà xây tạm bợ, rộng hàng trăm m2 đua nhau mọc san sát nằm giữa vườn cao su, cà phê… để chờ đền bù giải tỏa.

Nhiều nhà trái phép mọc như nấm trên địa bàn thôn 12, xã Nhân Cơ

Theo hướng dẫn của người dân, sau một hồi len lỏi qua vườn cao su, lùm cây, bụi cỏ rậm rạp, chúng tôi mới tiếp cận được một ngôi nhà xây 2 lầu, sàn gỗ rộng gần cả ngàn m2 nằm trên địa bàn thôn 12. Ngôi nhà được xây dựng bề thế, nhưng lại không có đường để ra vào, không có cầu thang để lên, không thưng vách, chia phòng, không có dấu hiệu được sử dụng.

Theo một cán bộ địa chính của xã Nhân Cơ thì ngôi nhà này được xây dựng từ năm 2006 và bỏ hoang trong thời gian dài. Thế nhưng, khi vừa đặt chân vào ngôi nhà, chúng tôi vẫn cảm nhận được mùi thơm của gạch vữa, nhựa cây vừa mới được cưa xẻ, xây dựng.

Cũng trên địa bàn thôn 12 ngay giữa ban ngày, trên tuyến đường chính dẫn vào thôn, chúng tôi chứng kiến hai người dân đang tất bật với những công đoạn cuối cùng để hoàn thành ngôi nhà vách gỗ, mái lợp tôn, nền láng xi măng rộng cả trăm m2… nằm trên phần diện tích đã được quy hoạch để xây dựng đường điện vận hành Khu công nghiệp Nhân Cơ.

Trong vai người đi tìm nhà gỗ để về dựng chờ đền bù ở Gia Nghĩa, sau khi hỏi thăm tình hình, chúng tôi được hai người đàn ông tên là Việt và Đồng cho biết: Chỉ cần trong vòng có 4 ngày là có thể hoàn thành được một nhà gỗ rộng cả trăm m2 với chi phí trọn gói khoảng 40 triệu đồng.

Nhà trái phép trên địa bàn thôn 12, xã Nhân Cơ

Qua tìm hiểu thực tế tại xã Nhân Cơ cho thấy, cứ nơi nào có quy hoạch thì khu vực đó xuất hiện nhà trái phép. Trong đó, còn có nhiều ngôi nhà do người từ nơi khác đến thuê mượn đất đai để dựng nhà trái phép với mục đích trục lợi từ việc đền bù giải tỏa.

Ông Lê Quang Trường, Chủ tịch UBND xã Nhân Cơ cho biết: “Xã đã có nhiều giải pháp để ngăn chặn tình trạng người dân xây dựng nhà cửa, vật kiến trúc trong vùng quy hoạch. Trong đó có giao cho Ban tự quản thôn theo dõi. Nhưng do năng lực của cán bộ thôn, bon kém, thậm chí không dám báo, vì sợ bị trả thù. Mặt khác, về quản lý xây dựng, xã chủ yếu quản lý trên hành lang dọc đường, chứ trong rẫy thì không thể nào quản lý được vì không biết họ làm khi nào?. Khi vào kiểm tra thì “sự đã rồi” không làm được gì? Tất cả những việc làm này xã đều phải phụ thuộc vào thôn, nếu như thôn không tham mưu tốt thì sai sót sẽ kéo theo cả một loạt”.

Tuy nhiên qua tìm hiểu, chúng tôi được biết để dựng được những ngôi nhà trái phép này không phải là chuyện đơn giản mà phải có “lệ phí” mới yên chuyện. Có người dân cho biết phải chung chi từ 1 – 3 triệu đồng thì mới được họ “ngó lơ” cho xây dựng vô tư như vậy (?).

Cũng tại khu vực này, có rất nhiều ngôi nhà mới được xây dựng với mục đích để chờ đền bù. Trong nhà không hề có vật dụng nào để sinh hoạt, thậm chí còn rất nhiều cây tiêu, cà phê còn xanh tươi mà người dân chưa kịp chặt bỏ… Cả trăm ngôi nhà đã xây dựng trái phép mà vẫn “bình yên”. Nếu không có việc "ngó lơ" của những người quản lý, liệu có “bình yên” (?)

Ngôi nhà có cột trụ chỉ bằng bắp tay, xây dựng trái phép, không có mục đích sử dụng… nhưng lại được thẩm định và đền bù hỗ trợ với mức cao

Có hay không sự mập mờ để tạo điều kiện trục lợi tiền đền bù

Về quy trình thẩm định vật, kiến trúc, đất đai, ông Lê Quang Trường, Chủ tịch UBND xã Nhân Cơ nói: “UBND xã đã thành lập một hội đồng thẩm định đền bù, giao cho Phó Chủ tịch UBND xã phụ trách kinh tế làm trưởng ban và nhiều thành phần khác như công an, địa chính, mặt trận… cùng tham gia. Đặc biệt, việc đền bù liên quan đến thôn nào thì mời những người sinh sống lâu năm nhất ở thôn đó tham gia để cung cấp thông tin cho chính xác. Trên cơ sở đó, anh em (hội đồng thẩm định) ở đây mới thành lập biên bản kiểm định xây dựng nhà, tài sản trên đất… ”.

Tuy nhiên, qua tìm hiểu được biết, có những ý kiến của những người lâu năm không được Hội đồng thẩm định ghi nhận, ghi chép vào biên bản thẩm định. Như vậy liệu hồ sơ đền bù, hỗ trợ có thực sự chính xác?.

Điển hình như trường hợp bà Phạm Thị Hải, có hai lô đất, nhà cửa, vật kiến trúc nằm trong dự án này đã nhận tiền đền bù. Tuy nhiên, theo người dân, cả hai lô đất của bà Hải đều được xác định sai thời điểm. Dù những người sống lâu năm ở đây đã có ý kiến nhưng không được xã Nhân Cơ ghi vào biên bản thẩm định.

Cụ thể, theo người dân, đầu năm 2006 bà Hải mới mua lô đất này của gia đình bà La Thị Kim Yến, đến tháng 6/2006 mới tiến hành xây dựng nhà cửa và năm 2015 tiếp tục cơi nới, sửa chữa, nhưng hội đồng thẩm định xác nhận xây dựng trước thời điểm 1/7/2004. Tương tự nhà ở lô đất thứ 2 mới được cơi nới sau này nhưng vẫn được xác nhận xây dựng từ năm 1999. Vì thế, bà Hải được nhận tiền đền bù, hỗ trợ ở mức tối đa.

Hay trường hợp nhà bà Trần Thị Nhanh đứng tên thay cho ông Nguyễn Văn Bàng được xây dựng vào tháng 6/2006 và được cơi nới sau khi có quyết định thu hồi đất. Nhưng, xã xác nhận xây dựng trước năm 2003, phần cơi nới làm trước tháng 2/2014 để được nhận tiền đền bù, hỗ trợ. Bà Tô Thị Thơm và ông Lê Quang Trân - những người sống lâu năm nhất ở thôn 12, được mời tham gia vào hội đồng thẩm định. Tuy nhiên, họ phản ánh những ý kiến của họ không được ghi nhận. Bà Thơm bức xúc nói: “Vì tôi nói thật nên có người dọa đánh?”.

Ngôi nhà do bà Trần Thị Nhanh đứng tên mới được cơi nới xây dựng sau khi công bố quy hoạch nhưng được hội đồng thẩm định xác nhận xây dựng vào năm 2014

Việc mở rộng khu công nghiệp Nhân Cơ giai đoạn 3 đã được phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân thuộc khu vực này. Đến nay, đã giải ngân được 30 tỷ đồng, còn 20 tỷ đồng đang chờ UBND tỉnh bố trí vốn để tiếp tục giải ngân cho người dân.

Tuy nhiên, qua thực tế cho thấy, việc thẩm định ở xã Nhân Cơ còn có những nghi vấn về tính minh bạch. Điều này rất dễ dẫn đến làm thất thoát tiền hỗ trợ, đền bù, gây bức xúc trong dư luận, nhân dân.