Diễn đàn đối thoại chính sách pháp luật lần thứ hai năm 2014

Diễn đàn được tổ chức trong khuôn khổ Dự án hợp tác giữa Việt Nam và UNDP "Tăng cường tiếp cận công lý và bảo vệ quyền tại Việt Nam", nhằm thảo luận về những ưu tiên chủ chốt trong chương trình cải cách pháp luật và tư pháp ở Việt Nam.

Diễn đàn đối thoại chính sách pháp luật lần thứ hai năm 2014.

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng nêu rõ: Việc sửa đổi Bộ luật Hình sự cần được triển khai trên cơ sở đổi mới tư duy về chính sách hình sự, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tăng tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội; tôn trọng và bảo đảm thực thi đầy đủ các quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013 cũng như bảo đảm thực thi các Công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Bà Louise Chamberlain, Giám đốc UNDP tại Việt Nam lưu ý: Ba thách thức chính nổi lên từ quá trình Kiểm điểm định kỳ phổ quát về quyền con người (UPR) đối với công tác cải cách hệ thống tư pháp hình sự để phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế gồm: Giảm số tội phạm bị kết án tử hình; thực hiện các điều khoản của Công ước phòng chống tra tấn và thực hiện các biện pháp nhằm đảm bảo Bộ luật Hình sự tôn trọng quyền con người của tất cả công dân Việt Nam. Nhấn mạnh tiến bộ trong các lĩnh vực này cùng với những nỗ lực củng cố các thể chế chính,  bà Louise Chamberlain cho rằng: Sẽ giúp bảo vệ sự an toàn và an ninh cho người dân Việt Nam và tăng cường sự ổn định của một xã hội pháp trị. 

Tại Diễn đàn, các đại biểu đã được nghe Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính, Bộ Tư pháp Nguyễn Thị Kim Thoa  trình bày một số định hướng lớn xây dựng Bộ luật Hình sự (sửa đổi). Vụ trưởng Nguyễn Thị Kim Thoa cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự lần này hướng tới mục tiêu xây dựng một Bộ luật Hình sự có chất lượng và tính khả thi cao, có tính dự báo, tạo cơ sở pháp lý sắc bén để đấu tranh hữu hiệu phòng, chống tội phạm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, thúc đẩy phát triển nền kinh tế thị trường, bảo đảm mọi người được sống trong một môi trường xã hội an toàn, lành mạnh.

Theo đó, Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung dựa trên các định hướng sau: Giảm khả năng áp dụng hình phạt tù, mở rộng phạm vi áp dụng các hình phạt không mang tính giam giữ; hạn chế phạm vi áp dụng hình phạt tử hình; mở rộng phạm vi áp dụng chế định loại trừ trách nhiệm hình sự; hoàn thiện hơn nữa chính sách hình sự liên quan. Mở rộng nguồn của pháp luật hình sự một cách hợp lý theo hướng, một số tội phạm cụ thể có tính chất đặc thù cao và hình phạt với các tội phạm đó có thể được quy định trong các luật chuyên ngành để bảo đảm tính kịp thời và linh hoạt trong đấu tranh phòng, chống tội phạm. Bổ sung quy định về trách nhiệm hình sự (TNHS) đối với các pháp nhân kinh tế.

Theo Phó Chánh án TAND tối cao Trần Văn Độ, vấn đề phạm vi pháp nhân phải chịu TNHS cần được nghiên cứu, xác định thấu đáo trong luật hình sự phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội và tổ chức Nhà nước ta. Một đặc điểm nổi bật trong hệ thống chính trị nước ta là ngoài các cơ quan Nhà nước, các tổ chức chính trị, chính trị xã hội, các tổ chức quần chúng... đều có sử dụng ngân sách nhà nước cho hoạt động của mình. Trong khi đó, các hình phạt chính đối với pháp nhân là phạt tiền, giải thể, đình chỉ hoạt động; các hình phạt bổ sung lại không thể áp dụng đối với các chủ thể này. Vì vậy, chỉ nên coi chủ thể TNHS là pháp nhân kinh tế (thương mại) để bảo đảm tính khả thi trong xử lý tội phạm cũng như thi hành hình phạt và biện pháp tư pháp. Cụ thể, cần quy định TNHS của pháp nhân đối với một số tội phạm thuộc các nhóm tội sau đây: các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế; các tội phạm về môi trường; các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng; các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính...

Tại Diễn đàn, các chuyên gia quốc tế của UNDP đã bình luận, bổ sung ý kiến và trình bày các khuyến nghị đã được nêu trong Báo cáo của Hội đồng Nhân quyền của Liên hợp quốc liên quan đến Bộ luật Hình sự. Cùng với các luật gia Việt Nam, đại diện các cơ quan của Liên hợp quốc đã bổ sung ý kiến về việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự trong mối quan hệ với các Công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên..