Tù và - linh vật của người Dao

Quan niệm tâm linh

Theo quan niệm của đồng bào, khi âm thanh tù và vang lên là có thể mời gọi được đấng thần linh tối thượng là Ngọc Hoàng về chứng giám, ban phước lành. Chiếc tù và là vật dụng có ý nghĩa vô cùng linh thiêng, là sợi dây kết nối giữa con người với thần linh (Ngọc Hoàng). Trong tâm thức của đồng bào, Ngọc Hoàng có quyền năng tối cao. Vì vậy, họ luôn cầu mong Ngọc Hoàng che chở, ban cho những điều tốt lành.

Đồng bào Dao thổi tù và mời Ngọc Hoàng xuống dự lễ cúng

Cách chế tác tù và

Người Dao dùng sừng trâu để chế tác tù và. Nhạc cụ này thường được sử dụng trong những nghi lễ trọng đại như cấp sắc, cầu mưa, cầu mùa, cúng Bàn Vương (ông tổ của người Dao) và tảo mộ. Công đoạn làm tù và tuy không quá khó nhưng khá tỉ mỉ, cầu kỳ, từ chọn sừng trâu, gọt đẽo cho nhẵn bóng đến khoan lỗ ở đầu nhọn của sừng trâu để có thể thổi được. Theo đó, âm thanh của mỗi chiếc tù và phụ thuộc vào độ dày, mỏng, dài, ngắn của chiếc sừng trâu và bàn tay người chế tác. Để làm được tù và ưng ý, trước tiên phải chọn sừng trâu đẹp với độ cứng, bóng và dày.

Trong lễ cấp sắc của người Dao, âm thanh tù và được các thầy cúng gióng lên vang rền cả núi rừng. Tham gia lễ cấp sắc, các thầy cúng thường mang theo một chiếc tù và bằng sừng trâu, chiếc chuông nhạc, một cuốn sách cúng chữ Nôm - Dao và hai chiếc chũm chọe bằng đồng dùng để hành lễ. Những âm thanh tạo thành một bản hòa âm độc đáo.

Giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp

Đối với người Dao, chiếc tù và được gìn giữ như một báu vật gia truyền, được treo ở một vị trí trang trọng. Mỗi khi tiếng tù và vang lên nghĩa là người Dao đã mời được Ngọc Hoàng về chứng giám, qua đó còn giáo dục con cháu những điều hay lẽ phải, giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của tổ tiên.