Tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh ở Ba Vì

Nguyễn Hồng (t.h)| 23/07/2021 08:38

Tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh - vị thánh đứng đầu trong “Tứ bất tử”, phát tích từ vùng núi Ba Vì, trấn Sơn Tây xưa, Thủ đô Hà Nội ngày nay, thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn, tinh thần đoàn kết cùng ước vọng chinh phục thiên nhiên ngàn đời của người Việt.

ADQuảng cáo

Dấu tích linh thiêng

Non thiêng Ba Vì - Tản Viên từ xa xưa đã được nhắc đến với truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh. Nơi đây, Sơn Tinh hiện lên như một vị anh hùng khai sơn trị thủy. Khắp vùng Ba Vì, đâu đâu cũng có những dấu tích chế ngự thiên tai của Sơn Tinh, như: Bãi Đá Chông, ngọn U Bò, dãy Gò Choi, núi Đá Chèm, tre Ngòi Lạt...; những làng mạc còn lưu thần tích, ngọc phả ghi nhớ công ơn vị sơn thần dạy dân cách tạo lửa, đánh bắt, trồng trọt và ca múa. Đặc biệt, hiện hữu dày đặc và thuyết phục hơn cả là tục thờ Tản Viên Sơn Thánh với cộng đồng nhiều dân tộc cùng thực hành tín ngưỡng.

Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh tại đền Thượng (huyện Ba Vì)

Tản Viên Sơn Thánh không chỉ là Vị Thành hoàng bảo trợ cho làng xã mà còn được Nhân dân suy tôn là Đệ Nhất Phúc Thần, Thượng đẳng tối linh thần và là vị anh hùng dân tộc, anh hùng khai điền trị thủy, anh hùng khai sáng văn hóa của dân tộc ta từ thuở dựng nước.

Ghi ơn công đức

Tưởng nhớ công đức của ngài, Nhân dân ở nhiều địa phương đã lập đền thờ, trung tâm thờ phụng là mảnh đất xứ Đoài (vùng lõi là huyện Ba Vì). Hiện trên địa bàn huyện Ba Vì có 300 di tích, thì trong đó có trên 100 di tích thờ Đức Thánh Tản Viên với rất nhiều di tích được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia và cấp thành phố. Điều đó phần nào khẳng định công trạng to lớn của ngài đối với Nhân dân, đất nước.

Di tích thờ phụng Tản Viên Sơn Thánh lâu đời và tiêu biểu nhất là đền Thượng, đền Trung, đền Hạ (thuộc địa bàn hai xã Ba Vì và Minh Quang), đình Tây Đằng (thuộc thị trấn Tây Đằng), đình Thụy Phiêu (xã Thụy An), đình Khê Thượng (xã Sơn Đà)...

ADQuảng cáo

Lễ hội với những nét văn hóa đặc sắc

Hàng năm lễ hội tại các di tích thờ Tản Viên Sơn Thánh thường diễn ra vào khoảng rằm tháng Giêng và lễ tưởng niệm ngày hóa của Đức Thánh Tản được thực hiện vào ngày mùng 6 tháng 11 âm lịch.

Ngoài lễ vật thông thường như gà, lợn, xôi, rượu, hương hoa thì mỗi nơi thờ Tản Viên Sơn Thánh trong các kỳ tiệc lớn lại có lễ vật riêng. Trong đó, lễ vật không thể thiếu là heo hoặc gà phải có màu lông đen tuyền. Nếu heo, gà cúng Thánh mà có sợi lông trắng thì năm đó cả làng làm ăn không may mắn... Tất cả những đồ lễ Thánh đều gợi nhớ thời kỳ săn bắt hái lượm và thể hiện lòng biết ơn của Nhân dân đối với Tản Viên Sơn Thánh...

Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh ở huyện Ba Vì gồm có phần lễ và phần hội. Trong phần lễ, thủ nhang (người đại diện cho Nhân dân trong vùng) sẽ đọc văn tế nhắc lại công trạng của Tản Viên Sơn Thánh trong không khí trang nghiêm, trong đó đặc biệt nhấn mạnh sắc phong với những mỹ hiệu tôn.

Phần hội có nhiều trò diễn mang tính truyền thống thượng võ và cần cù, sáng tạo trong lao động của Nhân dân, như múa lân, múa rồng, chơi đu, đánh vật, chọi gà, bơi thuyền, bắt vịt, đi cầu leo... Những hoạt động này đều nhắc lại công tích của Tản Viên Sơn Thánh trong việc dạy Nhân dân làm nghề nông và luyện quân…

Tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh cũng góp phần khẳng định về sự tồn tại của thời đại Hùng Vương - Nhà nước đầu tiên trong tâm thức của người Việt. Bên cạnh đó, tập quán thờ Tản Viên Sơn Thánh mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, hàm chứa giá trị giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”...

Với giá trị di sản văn hóa to lớn đó, ngày 30/1/2018, tục thờ Tản Viên Sơn Thánh đã được Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

ADQuảng cáo
(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh ở Ba Vì
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO