Hát dậm Quyển Sơn

Hằng năm, hội đền Trúc diễn ra trong vòng một tháng. Đền chính thức mở cửa khai hội vào ngày 10/1 (âm lịch), kết thúc lễ hội vào ngày 10/2 (âm lịch). Trong lễ hội, ngoài phần tế lễ, phần hội đông vui với nhiều trò chơi dân gian độc đáo thì hát dậm là phần quan trọng không thể thiếu, là nét văn hóa đặc sắc chỉ có ở vùng Quyển Sơn.

Hát dậm là loại hình nghệ thuật nguyên hợp gồm các thành tố lời ca, vũ diệu và âm nhạc

Ngay từ đầu tháng Giêng, khi công việc nhà nông đã vãn, dân làng mở cuộc tuyển chọn chừng vài ba chục cô gái thanh tân tuổi từ 13 - 17 tập trung ở nhà một cụ trùm trò để tập múa hát theo đúng bài bản của  nghi lễ. Khi mọi công việc hoàn tất, các cụ chọn khoảng 16 - 20 cô múa hát hay nhất để đưa vào hát lễ tại đền Trúc là nơi thờ tướng quân Lý Thường Kiệt suốt 10 ngày đêm hội đền.

Hát dậm gồm 38 làn điệu khác nhau. Mỗi điệu một bài, có bài nhiều lời ca, có bài chỉ có lời ca đơn giản về một sự vật, sự việc cụ thể, đơn giản, lại có bài lời hát lấy từ ca dao cổ. Khi diễn xướng cụ trùm - trong hát dậm cụ trùm phải là cụ bà với quy định cụ không có chồng hoặc chồng đã mất, tính cách ôn hòa, phúc hậu, đức độ - mặc váy áo vàng hoặc đỏ đứng giữa trước bàn thờ thánh, quân là những cô gái thanh tân đứng xếp theo hai hàng dọc ở hai bên. Các cô gái mặc áo dài nâu 5 vạt hoặc áo dài màu xanh lá mạ, váy lĩnh, yếm đào, thắt lưng màu hoa lý, đầu chít khăn mỏ quạ duyên dáng.

Hát dậm không có nhạc cụ kèm theo, cụ trùm cầm đôi sênh tre gõ nhịp lúc mau, lúc khoan tùy theo bài hát để điều khiển. Trong các bài hát dậm có bài hát và múa thì dùng quạt giấy màu đỏ hoặc trắng làm động tác biểu hiện nội dung và trang trí, lúc không múa thì cài quạt vào thắt lưng. Để tránh nhầm lẫn và sai hội, cụ trùm thường cất giọng và làm động tác mẫu để các cô gái cứ thế làm theo. Hàng năm, Nhân dân nơi đây vẫn tổ chức lễ hội với quy mô hoành tráng và các thế hệ vẫn được trao truyền, tiếp nối truyền thống hát dậm với những lời ca, điệu múa cuốn hút làm say đắm lòng người.

Với những giá trị văn hóa cao đẹp và bền vững đó, tháng 2/2019, hát dậm Quyển Sơn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.