Đoàn khảo sát của Chính phủ, Quốc hội về dự án khai thác bôxít Nhân Cơ: Nhiều vấn đề đã được làm rõ

Thựchiện chỉ đạo của Chính phủ, trong 2 ngày 6 và 7-11, Đoàn công tác của Chínhphủ, Quốc hội do GS.TS Đặng Vũ Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy banKhoa học & Công nghệ Quốc hội, Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học Kỹ thuậtViệt Nam dẫn đầu đã đến khảo sát thực tế tại 2 dự án khai thác bôxít Tân Rai(tỉnh Lâm Đồng) Nhân Cơ (Đắk R’lấp). Cùng đi có ông Lê Dương Quang, Thứ trưởngBộ Công thương kiêm Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam(TKV); ông Bùi Cách Tuyến, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường kiêm TổngCục trưởng Tổng Cục Môi trường; đại diện một số bộ, ngành Trung ương, cácchuyên gia về lĩnh vực khai thác bôxít, luyện alumin… Chuyến khảo sát lần nàycòn có sự tham gia của nhiều cơ quan thông tấn báo chí như Đài Truyền hình ViệtNam (VTV), Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), Cổng thông tin điện tử Chính phủ, BáoNhân Dân, Vietnamnet, Báo Lao Động, Vnexpress, Báo Thanh Niên… Ngày 7-11, Đoàn khảosát tình hình thực hiện dự án Nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ.

Đoàn khảo sát tìm hiểu thực địa tại khu vực xây dựng hồ bùn đỏ

Saukhi thị sát khuvực xây dựng nhà máy luyện alumin và hồ bùn đỏ, một trong những hạng mục quan trọng của dự án, Đoàn giámsát đã làm việc với TKV.

Hồ chứa bùn đỏ đảm bảo an toàn

Báocáo với đoàn, Đại tá Bùi Quang Tiến, Tổng Giám đốc Công ty CP Alumin Nhân Cơ,cho biết, hiện nay nhà thầu EPC đang xây dựng khu nhà tạm phục vụ cho lao độnglàm việc trực tiếp tại nhà máy và khu nhà tạm phục vụ cho công tác quản lý. Đãhoàn thành xong toàn bộ công tác khoan, lắp đặt thiết bị và đưa vào sử dụng 6giếng nước sinh hoạt. Đến nay, công tác khoan thăm dò địa chất đã hoàn tất vàcăn cứ kết quả đó, EPC đã lập xong thiết kế kỹ thuật hồ bùn đỏ. Nhà thầu EPC cũngđang thi công khoan cọc nhồi cho các hạng mục công trình trên mặt bằng nhà máyalumin. Công ty hiện đang tổ chức xét thầu gói thầu EPC nhà máy tuyển quặngbauxite và tuyến băng tải vận tải quặng tinh. Đồng thời, công ty đã tổ chức thicông san nền và tận thu quặng bauxite trên mặt bằng nhà máy với giá trị hơn11,2 tỷ đồng.

Vềcác giải pháp bảo vệ môi trường, Công ty CP Alumin Nhân Cơ cho biết, công táckhai thác bauxite ở đây được thực hiện theo hình thức cuốn chiếu (mỗi năm khaithác khoảng 50-60ha) và khai thác đến đâu hoàn thổ đến đấy. Bãi thải bùn sautuyển rửa của nhà máy tuyển quặng sử dụng các thung lũng và một số khu vực đãkết thúc khai thác. Hồ chứa bùn đỏ nhà máy alumin được thiết kế và xây dựngtheo công nghệ, tiêu chuẩn của các nước công nghiệp tiên tiến. Hồ có diện tích180ha, được chia thành 6 khoang chứa, mỗi khoang có thời gian sử dụng từ 3 - 9năm. Giải pháp chống thấm cho hồ gồm 3 lớp: lớp thoát nước, lớp chống thấm vàlớp đệm. Trong đó, lớp chống thấm được sử dụng màng polyetylen mật độ cao dày2mm. Đập hồ bùn đỏ được thiết kế chịu được động đất đến cấp 7 (theo các nhà địachất dự báo, cấp động đất khu vực này là cấp 5).

Ông Trần Văn Trạch, kỹ sư luyện kim, một chuyên gia hàng đầu Việt Nam về alumin cho biết, dự án TânRai và Nhân Cơ sử dụng công nghệ thải ướt bùn đỏ là phù hợp với điều kiện thực tế ở đây domưa nhiều, độ bay hơi cao và địa hình lòng chảo. Cao trình đập chắn nước tràn mặt hồđảm bảo nước lũ không thể tràn qua đập chắn. Ưu điểm của công nghệ này là cóthể thu hồi lượng lớn dung dịch xút (NaOH) tồn dư trong bùn, giảm tác động xấuđến môi trường vừa tiết kiệm chi phí, đồng thời làm tăng độ cô đặc của bùn đỏ.Với tư cách một chuyên gia độc lập, ông Trạch cho rằng, các nhà khoa học khôngnên quá thổi phồng về bùn đỏ và theoông hồ chứa bùn đỏ ở Tân Rai và NhânCơ không bao giờ bị vỡ. Còn ông Nguyễn Thanh Liêm, Trưởng ban Nhôm-Titan (TKV)cho biết, trong lòng hồ bùn đỏ còn được lắp đặt hệ thống thu hồi nước thải theobùn đỏ để sử dụng lại cho quá trình rửa tách bùn đỏ, như vậy vừa thu hồi lạikiềm vừa tránh ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, khi hồ bùn đỏ tích tụ đến độ caonhất định theo thiết kế sẽ tiến hành lấp bùn đỏ và tiến hành phục hồi sinh tháibằng việc san bằng đỉnh đập hồ, sau đó bồi thêm 2m đất để trồng cây hoặc trồngcỏ…

Về sự an toàn của đập chắn hồ bùn đỏ, GS.TS Nguyễn Chiến,Viện trưởng Viện Kỹ thuật công trình-Trường ĐH Thủy lợi cho rằng, đập ở hồ bùnđỏ Nhân Cơ được đắp bằng đất sét cao từ 27 đến 30m, các hệ số an toàn đều vượtqua thông số quy định cho phép. Đập được xây dựng đảm bảo với động đất cấp 7,tuy nhiên, nếu có động đất xảy ra thì đập cũng không thể vỡ hay trượt móng vìkhi đó, với độ rung thì đất sét sẽ nén lại chặt hơn. Trên thành và xung quangđập cũng được lót bạt HDFE để chống thấm. Ông Chiến cũng không tỏ ra quan ngạivề vấn đề lũ quét hay lượng nước mưa có thể chảy vào hồ bùn đỏ. Tuy nhiên, ôngcũng đề nghị TKV phải có sự giám sát chặt chẽ quá trình thi công hồ bùn đỏ, đảmbảo đúng thiết kế kỹ thuật và an toàn tuyệt đối.

Công trường thi công nhà máy Alumin Nhân Cơ

Dự án sẽ có lãi

Vềhiệu quả kinh tế của các dự án, trước chất vấn của GS.TS Đặng Vũ Minh, ôngNguyễn Chí Quang, Phó trưởng Ban Nhôm-Titan (TKV) khẳng định, các dự án khaithác bô xít sẽ mang lại hiệu quả. Ông Quang đã dẫn chứng quá trình nghiên cứucủa Bộ Công thương và TKV về nhu cầu thị trường, giá cả alumin, nhôm trong thờigian qua và dự báo 10 năm sau. Theo đó thì hiện nay, giá alumin trên thịtrường thế giới ở khu vực châu Á hiện khoảng 340USD/tấn, khu vực châu Âu là 450 USD/tấn. Theo dự đoán từ nayđến năm 2010, giá alumin sẽ dao động từ 350 đến 650 USD/tấn. Còn về nhu cầu thịtrường, trong vòng 10 năm tới, thế giới sẽ cần từ 20 đến 40 triệu tấn alumin.Đối với 2 dự án ở Tây Nguyên, theo ông Quang thì sau khi đã tính hết các chiphí, thuế và kết quả cho thấy dự án vẫn có hiệu quả khoảng từ14 -20%.

Ông Nguyễn Mạnh Quân, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng-BộCông thương cho hay, Báo cáo hiệu quả kinh tế của dự án Nhân Cơ đã được Thủtướng Chính phủ giao cho Bộ Công thương chủ trì thẩm định, đánh giá. Qua quátrình làm việc nghiêm túc, cẩn trọng và có sự phân tích kỹ lưỡng của Hội đồngthẩm định, có thể khẳng định rằng, dự án Nhân Cơ hoàn toàn có khả năng mang lạihiệu quả kinh tế cao đối với chủ đầu tư, địa phương và Chính phủ. Lợi nhuận thuđược bình quân trên 1 ha diện tích đất: trước thuế hơn 10,7 tỷ đồng/năm, sauthuế gần 8,5 tỷ đồng/năm. Ngoài ra, ông Quân cũng nhận định, ngoài hiệu quảkinh tế thuần túy, dự án còn có hiệu quả và tác động xã hội lớn đối với ĐắkNông và khu vực Tây Nguyên như tạo công ăn việc làm trực tiếp cho khoảng 1350người và trên 12.000 lao động cho các ngành dịch vụ khác; thúc đẩy sự chuyểndịch cơ cấu kinh tế từ thuần nông lâm nghiệp sang kinh tế đa ngành nghề, trongđó công nghiệp-dịch vụ là thành phần kinh tế cơ bản…

Đoàn khảo sát làm việc với TKV

An tâm về dự án

Đạidiện cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, ông TrầnPhương, Phó Chủ tịch UBND tỉnh bày tỏ quan điểm đồng tình, ủng hộ nhất quán củatỉnh đối với dự án khai thác bôxít Nhân Cơ hiện tại và các dự án khác sau nàysẽ được triển khai trên địa bàn tỉnh. Ông nhấn mạnh, dự án Nhân Cơ đã có sựchuẩn bị dài hơi, kỹ lưỡng trên cơ sở xem xét nhiều yếu tố, góc độ khác nhau củaChính phủ, TKV và cả địa phương. Phía địa phương mong rằng, các nhà khoa họchãy nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, đừng phiến diện và hãy tin tưởng, antâm rằng, với sự chuẩn bị cẩn trọng của nhiều bên, dự án Nhân Cơ đảm bảo antoàn và mạng lại hiệu quả cao đối với người dân Đắk Nông.

Với vai trò là người giám sát của Quốc hội, ông Nghiêm VũKhải, Phó Chủ nhiệm UB KHCN &MT cũng bày tỏ quan điểmcủa mình đối với các dự án khai thác bôxít tại Tây Nguyên: Trước khi có chuyếnkhảo sát này, bản thân tôi cũng không có sự nghi ngờ gì về mức độ an toàn vàtính khả thi của dự án. Sau khi tìm hiểu thực tế, niềm tin ấy lại được củng cốthêm. Song tôi cũng đề nghị TKV phải thực hiện đầy đủ các cam kết về đảm bảo antoàn cho các dự án, nhất là hồ bùn đỏ.

Trưởng Đoàn công tác Đặng Vũ Minh cũng đã bày tỏ sự yên tâm về dự án,cả về mặt kinh tế lẫn môi trường. Tuy nhiên, GS.TS Đặng Vũ Minh cũng yêu cầuTKV phải nghiêm túc thực hiện những camkết của mình trong việc đảm bảo an toàn về môi trường trong khai thác, sản xuấtvà có hiệu quả kinh tế thực sự. Bên cạnh đó, các cơ quan có trách nhiệm từTrung ương đến địa phương cần phải tăng cường giám sát việc thực hiện cam kếtcủa TKV. GS.TS Minh cho rằng, qua chuyến khảo sát này, có rất nhiều vấn đề đãrõ, nhất là về hồ chứa bùn đỏ; song vẫn còn một số vấn đề cần tiếp tục được làmrõ hơn trong quá trình triển khai dự án, chẳng hạn như tiếp tục cập nhật, phântích và đánh giá chính xác nhu cầu thị trường và giá cả alumin, nhôm. Bộ CôngThương và TKV cần cung cấp thêm thông tin cho các nhà khoa học và những ngườiquan tâm để họ hiểu rõ hơn về dự án.

Bài, ảnh: Quốc Sỹ